Μετά την ανατροπή του καθεστώτος Barre το 1991, η Σομαλία περιέπεσε σε εμφύλιο πόλεμο και στη χώρα επεκράτησε πολιτικό χάος. Οι διάφορες φατρίες εξέδωσαν παράνομες άδειες αλιείας, με αποτέλεσμα τη συρροή αλιευτικών στόλων ξένων χωρών που αποδυνάμωσαν συστηματικά το φυσικό πλούτο της χώρας. Η ανεξέλεγκτη αλιευτική δραστηριότητα κατέστησε απαγορευτική την αλιεία για τους ίδιους τους Σομαλούς, με αποτέλεσμα αφ’ ενός να περιπέσουν σε απόλυτη ανέχεια και να αντιμετωπίζουν πρόβλημα επιβίωσης αφ’ ετέρου την εμφάνιση της πειρατείας στα ανοιχτά των ακτών της Σομαλίας.
Την πενταετία 2000 – 2004 καταγράφησαν διεθνώς 350 – 450 περιστατικά πειρατείας. Η δραστηριότητα αυτή μειώθηκε κατά 50% μεταξύ 2005 – 2007, όμως το ήμισυ των περιστατικών πειρατείας, καταγράφηκε στα ανοιχτά της Νιγηρίας και της Σομαλίας. Το 2008 παρατηρήθηκε εξαιρετική αύξηση των περιστατικών πειρατείας (το 40% των 293 επιθέσεων παγκοσμίως αφορούσε πλοία στα ανοιχτά της Σομαλίας) με καταλήψεις 42 πλοίων σε 111 επιθέσεις. Τα λύτρα που καταβλήθηκαν ανήλθαν σε 30 εκατομμύρια δολάρια. Στο τέλος Δεκεμβρίου 2008 και ως αποτέλεσμα της παρουσίας ναυτικής πολυεθνικής δύναμης στην περιοχή, τα περιστατικά πειρατείας αν και αυξήθηκαν εκ νέου, μειώθηκαν σημαντικά οι καταλήψεις πλοίων. Από την έναρξη των επιχειρήσεων συνελήφθησαν 464 πειρατές, εκ των οποίων 229 αφοπλίστηκαν και αφέθηκαν ελεύθεροι και οι υπόλοιποι παραδόθηκαν σε δικαστικές αρχές. Επίσης, 10 πειρατές έχασαν τη ζωή τους.
Στο πλαίσιο αυτό αποφασίστηκε από την ΕΕ, η διεξαγωγή της επιχείρησης ATALANTA, η οποία αποτελεί την πρώτη ναυτική επιχείρηση υπό την αιγίδα της ΕΕ, κατά την εφαρμογή των αποφάσεων 1846 και 1851 του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ για την καταπολέμηση της πειρατείας ανοιχτά των ακτών της Σομαλίας, η οποία αρχικά σχεδιάστηκε για ένα έτος (Δεκέμβριος 2008 – Δεκέμβριος 2009) και στη συνέχεια ανανεώθηκε. Αποστολή της επιχειρήσεως ATALANTA είναι:
α. Η συνοδεία και η προστασία των φορτίων των πλοίων μεταφοράς της επισιτιστικής βοήθειας του ΟΗΕ, προς τη Σομαλία.
β. Η προστασία «ευάλωτων εμπορικών πλοίων υψηλής επικινδυνότητας», από την πειρατική απειλή.
γ. Η αποτροπή και η καταστολή της πειρατείας στην ευρύτερη περιοχή του κόλπου του Άντεν και των προσβάσεων της Σομαλίας.
Η επιχείρηση διεξάγεται από μια ναυτική δύναμη (“EU NAVFOR”) 10 – 13 πλοίων από διάφορες χώρες της ΕΕ, σύμφωνα με τους κανόνες του Διεθνούς Δικαίου και με την αντίστοιχη σχετική εσωτερική νομοθεσία κάθε κράτους – μέλους της ΕΕ. Ως Επιχειρησιακό Στρατηγείο επιλέχθηκε το Βρετανικό στρατηγείο του Νόρθγουντ, ενώ έχει εγκατασταθεί βάση Διοικητικής Μερίμνης στο Τζιμπουτί, με σκοπό τη μέγιστη εκμετάλλευση των εκεί υφιστάμενων υποδομών.
Κατά το α’ εξάμηνο του 2009 σημειώθηκαν 130 πειρατικές επιθέσεις που οδήγησαν στην κατάληψη 32 πλοίων, ενώ πληρώθηκαν λύτρα 43 εκατομμυρίων δολαρίων για την απελευθέρωση 23 πλοίων.
ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ
Η Ελλάδα ανέλαβε τη διοίκηση της δύναμης με την έναρξη της επιχείρησης, για το Α’ τετράμηνο του 2009 και παρέδωσε τη διοίκηση στην Ισπανία την 6 Απριλίου 2009.
Η χώρα μας συμμετείχε στο παρελθόν από το Δεκέμβριο 2008 εως και το 2010 ανελλιπώς με μέσα και προσωπικό. Το έτος 2011 συμμετείχε για ένα τρίμηνο και για το 2012 για ένα δίμηνο με μία Φ/Γ.
Το 2014 η Ελλάδα συμμετέχει με μια Φ/Γ για διάρκεια τριών (3) μηνών. (Από 19 Φεβρουαρίου 2014 εώς 12 Μαΐου 2014).
ΠΑΡΟΥΣΑ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΣΥΜΜΕΤΟΧΗ όπως στον Πίνακα Ελληνικών Συμμετοχών σε Επιχειρήσεις Υποστήριξης Ειρήνης